روز شهادت امام حسن عسكري (ع) و آغاز امامت حضرت مهدي (عج)
نام: حسن (ع)
لقب معروف: عسكري (ع). ابن‌الرضا (ع) و سراج.
كنيه: ابومحمد (ع(
پدر و مادر: امام هادي (ع)، سليل (ع) (سوسن، حًدْيث).
وقت و محل تولد: روز جمعه هشتم ربيع‌الثاني يا 24 ربيع‌الاول سال 232 هجري قمري در مدينه.
وقت و محل شهادت: هشتم ربيع‌الاول سال 260 ه.ق به دسيسه معتمد (چهاردهمين خليفه عباسي) در شهر سامرا و در سن 28 يا 29 سالگي به شهادت رسيدند.
مرقد: در شهر سامرا واقع در عراق.
دوران زندگي ايشان را در دو بخش مي‌توان ذكر كرد:
1ـ قبل از امامت (22 سال) از سال 232 تا 254 ه.ق.
2ـ دوران امامت (6 سال) از سال 254 تا 260 ه.ق.
حاكمان عصر امامت ايشان عبارتند از:
1ـ مهتدي، چهاردهمين خليفه عباسي (از سال 255 تا 256)
2ـ معتمد، پانزدهمين خليفه عباسي (از سال 256 تا 260)
چرا امام حسن عسكري (ع) همواره در زندان بودند؟
شايد بتوان گفت كه هيچ يك از امامان (ع) همانند امام حسن عسكري (ع) در خفقان خلفاي عصر و در زندان‌ها نبوده اند، تا آنجا كه حتي در زندان، جاسوسي را بر ايشان گماشته بودند تا گفتار و رفتارشان را گزارش دهد.
اين همه خفقان براي چه بود؟
پاسخ: حكام بني‌عباس از چند جهت در مورد امام حسن عسكري (ع) ترس و نگراني داشتند و حساس بودند:
1ـ جمعيت شيعيان در آن عصر، به ويژه در عراق، بسيار بود.بنابراين خلفا ترس آن داشتند كه آنها قدرت را به دست گيرند و با زعامت و رهبري امام حسن عسكري (ع) تاج و تخت عباسيان را واژگون كنند.
2ـ از سوي ديگر بايد به اين مساله مهم نيز توجه داشت كه شيعيان توجه خاصي به امام حسن عسكري (ع) داشتند و اموال بسياري به محضرشان مي‌رسانند، تا آنجا كه به عنوان مثال، آن حضرت يكبار صدهزار دينار (يعني صد هزار مثقال طلا) به يكي از دوستان و نمايندگان مورد اطمينانش به نام «علي بن جعفر هماني» دادند تا بين مستمندان و شيعيان در مراسم حج، تقسيم كند، بار ديگر صد هزار دينار براي او فرستادند و بار سوم سي هزار دينار براي او حواله كردند.
3ـ تلاش‌هاي سياسي، نامه‌ها و پيك‌ها، فعاليت شاگردان و نمايندگان، حوزه علميه طاغوت برانداز، گفتار سازنده و حركت‌بخش امام حسن عسكري(ع و … همه و همه نشان مي‌داد كه ايشان نه تنها هرگز تسليم دستگاه بني‌عباس نيستند، بلكه زمينه‌سازي فرهنگي و سياسي عميق و گسترده‌اي بر ضد آن دستگاه مي‌كنند.
4ـ طبق روايات متعدد و متواتر، همه مسلمانان مي‌دانستند كه سرانجام قائم آل محمد حضرت مهدي (عج) ظهور مي‌كند و واژگوني تاج و تخت شاهان و سلاطين جور در سراسر جهان به دست ايشان است، از طرفي دريافته بودند كه اين مصلح جهاني از نسل امام حسن عسكري (ع) است، بنا بر اين در مورد آن حضرت بسيار حساس بودند و احساس خطر مي‌كردند و بر همين اساس حضرت مهدي (عج) از هنگام ولادت (در سال 255) حتي در عصر پدر (تا سال 260) يعني پنج سال جز براي ياران بسيار مخصوص، مخفي بودند.
تلاش‌هاي هفت‌گانه امام حسن عسكري )ع)
كوتاه سخن آنكه از بررسي تلاش‌هاي آن امام (ع) و يارانشان فهميده مي‌شود كه آن بزرگمرد علم، كمال و سياست در هفت مورد، تلاش عميق و چشمگيري داشته‌اند كه آنها عبارتند از:
1ـ تشكيل حوزه علميه و كوشش‌هاي علمي و انقلاب فرهنگي.
2ـ ايجاد شبكه ارتباطي با شيعيان توسط پيك‌ها و نامه‌ها و تعيين نمايندگان و تلاش‌هاي آنها و ارتباط با آنها.
3ـ تلاش‌هاي سري و محرمانه سياسي.
4ـ پشتيباني مالي شيعيان از امام حسن عسكري (ع) و حمايت مالي آن حضرت از مستضعفان براي حفظ كيان تشيع.
5ـ تقويت و توجيه سياسي رجال و عناصر مهم شيعه و روحيه دادن به آنها و سفارش آنها به مقاومت و استقامت در برابر ستمگران.
6ـ آماده‌سازي شيعيان براي دوران غيبت.
امام حسن عسكري (ع) در راستاي اين اصول تا سر حد شهادت ايستادگي كردند و تحت شديدترين شكنجه‌ها و خفقان‌ها در زندان‌ها، خانه و بيرون خانه، رسالت خود را به جهانيان ابلاغ فرمودند و سرانجام با نيرنگ معتمد عباسي مسموم شده و به شهادت رسيدند.
حوزه علميه و دانشگاه امام حسن عسكري (ع)
يكي از مهم‌ترين كارهاي امام حسن عسكري (ع) مانند پدر و اجداد پاكشان، تربيت شاگرد و حفظ فقه تشيع و انديشه ناب اسلام در برابر دشمنان و مخالفان بود.
ايشان در اين راستا با اينكه در شرايط سخت سياسي به سر مي‌بردند و مدت امامتشان شش سال و مدت عمرشان 28 سال بيشتر نبود، تا آخرين حد امكان با گردآوري شاگردان پدر و اجدادشان و تربيت شاگردهاي جديد و مطرح كردن بحث‌ها و مناظرات شفاهي و كتبي به تشكيل مجمع علمي عمق و وسيع پرداختند و خط فكري تشيع را از گزند حوادث و برخوردها حفظ نمودند و با پاسخ به شبهه‌ها و سوالات گوناگون از حريم دانشگاه جدشان، امام جعفر صادق (ع) محافظت كردند.
تاليفات امام حسن عسكري (ع)
امام حسن عسكري (ع) در كنار كارهاي علمي، مجموعه‌هايي از تفسير، روايات، معارف اسلامي و عقايد را تاليف كردند. بعضي از اين مجموعه‌ها به صورت نامه‌هايي طولاني بود كه براي اشخاص مي‌فرستادند، به علاوه روايات بسيار در ابواب فقه و ساير علوم اسلامي توسط افراد مختلف، از آن حضرت نقل شده است.
علامه سيدمحسن امين پنج مجموعه را تحت عنوان تاليفات امام حسن عسكري (ع) ذكر كرده كه عبارتند از:
1ـ تفسير معروف قرآن، منسوب به امام حسن عسكري (ع
2ـ نامه آن حضرت به اسحاق بن اسماعيل نيشابوري، مذكور در كتاب تحف‌العقول.
3ـ مواعظ قصار، مذكور در كتاب تحف‌العقول.
4ـ رساله المنقبه، مشتمل بر اكثر احكام حلال و حرام (اين رساله در كتاب مناقب، ج 4، ص 424 با نام “المقنعه” ذكر شده است
5ـ مكاتبات الرجال (كتاب اعيان الشيعه، ج 2، ص 41).
منبع:
سيره چهارده معصوم (ع)، محمد محمدي اشتهاردي، چ بهار 1381، نشر مطهر.